|
Zmiany w ortografii języka niemieckiego
W czasie trwania Wiedeńskiej Konferencji Ortograficznej (die Wiener Ortographiekonferenz) w dniach
22-24 listopada 1994 uregulowano na nowo ortografię niemiecką. Postanowienia konferencji weszły w życie
1 lipca 1996 w Niemczech, Austrii i Szwajcarii.
Zmiany dotyczą:
- głosek i liter
- pisowni wielką i małą literą
- pisowni łącznej i rozłącznej
- pisowni z użyciem myślnika
- interpunkcji
- dzielenia wyrazów na końcu wiersza
Głoski i litery
Przegłos
| stara pisownia |
nowa pisownia |
| belemmert |
belämmert (ponieważ: Lamm) |
| schneuzen |
schnäuzen (ponieważ: Schnauze) |
| verbleuen |
verbläuen (ponieważ: blau) |
Podwójne spółgłoski po samogłosce krótkiej
| stara pisownia |
nowa pisownia |
| Karamel |
Karamell |
| Tolpatsch |
Tollpatsch (ponieważ: toll) |
| numerieren |
nummerieren (ponieważ: Nummer) |
Pisownia "s" (s, ss, ß) po samogłosce krótkiej
| stara pisownia |
nowa pisownia |
| hassen - Haß |
hassen - Hass |
| küssen - Kuß |
küssen - Kuss, sie küssten sich |
| lassen - er läßt |
lassen - er lässt |
| müssen - muß |
müssen - muss |
| daß |
dass |
Występowanie obok siebie trzech takich samych liter
| stara pisownia |
nowa pisownia |
| Schiffracht |
Schifffracht (ponieważ: Schiff + Fracht) |
| Ballettänzer |
Balletttänzer |
Wyrazy obce
| stara pisownia |
nowa pisownia |
ai
Necessaire |
ai lub ä
Necessaire, także: Nessesär |
ph
Delphin
Geographie
Orthographie |
ph lub f
Delphin, także: Delfin
Geographie, także: Geografie
Orthographie, także: Orthografie |
gh
Joghurt
Spaghetti |
ph lub f
Joghurt, także: Jogurt
Spaghetti, także: Spagetti |
é i ée
Chicorée
Bouclé
Varieté |
é/ée lub ee
Chicorée, także: Schikoree
Bouclé, także: Buklee
Varietee, także: Varieté |
qu
Kommuniqué |
qu lub k
Kommuniqué, także: Kommunikee |
ou
Bouclé |
ou lub u
Bouclé, także: Buklee |
ch
Chicorée
Ketchup |
ch lub sch
Chicorée, także: Schikoree
Ketchup, także: Ketschup |
rh
Katarrh
|
rh lub r
Katarrh, także: Katarr
|
c
Facette
|
c lub ss
Facette, także: Fassette
|
th
Panther
Thunfisch |
th lub t
Panther, także: Panter
Thunfisch, także: Tunfisch |
nn
Bonbonniere
|
nn lub n
Bonbonniere, także: Bonboniere
|
Liczba mnoga rzeczowników angielskich
| stara pisownia |
nowa pisownia |
| Babys/Babies |
Babys |
| Ladys/Ladies |
Ladys |
Inne wyjątki
| stara pisownia |
nowa pisownia |
| essentiell |
essenziell, także: essentiell |
| Potential |
Potenzial, także: Potential |
| substantiell |
substanziell, także: substantiell |
Pisownia wielką i małą literą
Po dwukropku zaczynamy wielką literą, jeśli piszamy całe zdanie. Np.:
Lesen Sie bitte den Text sehr genau: Sie ersparen sich viel Ärger.
Przy podsumowaniu rzeczy wcześniej powiedzianych piszemy dalej małą literą. Np.:
Meer, Strand und Hotel: alles ausgezeichnet.
Formy grzecznościowe piszemy zawsze wielką literą. Np.:
Sehr geehrte Frau Schulz, wir danken Ihnen und Ihren Kolleginnen für Ihre Unterstützung.
Zaimki osobowe du (ty) oraz ihr (wy) piszemy zawsze małą literą /również w listach/.
Zmiany obejmują też następujące przykłady
| stara pisownia |
nowa pisownia |
| radfahren |
Rad fahren |
| angst machen |
Angst machen |
| in bezug auf |
in Bezug auf |
| schuld geben |
Schuld geben |
| pleite gehen |
Pleite gehen |
|
ale: pleite sein, mir wird angst |
| im einzelnen |
im Einzelnen |
| im allgemeinen |
im Allgemeinen |
| alles übrige |
alles Übrige |
| es ist das beste |
es ist das Beste |
| nicht das geringste |
nicht das Geringste |
| im großen und ganzen |
im Großen und Ganzen |
| der, die, das letzte |
der, die, das Letzte |
| der nächste, bitte |
der Nächste, bitte |
| des näheren |
des Näheren |
Pory dnia
| stara pisownia |
nowa pisownia |
| heute mittag |
heute Mittag |
| gestern abend |
gestern Abend |
| am Montag abend |
am Montagabend |
| Montag abends |
montagabends |
Określania kolorów i języków
| stara pisownia |
nowa pisownia |
| auf deutsch |
auf Deutsch |
| bei rot |
bei Rot (tak jak: bei Grün) |
Formy podwójne (nieodmienne przymiotniki)
| stara pisownia |
nowa pisownia |
| jung und alt |
Jung und Alt |
| groß und klein |
Groß und Klein |
Stopień najwyższy z aufs
| stara pisownia |
nowa pisownia |
| aufs beste |
aufs beste / aufs Beste |
| aufs herzlichste |
aufs herzlichste / aufs Herzlichste |
Stałe związki frazeologiczne, które nie są nazwami własnymi
| stara pisownia |
nowa pisownia |
| die Erste Hilfe |
die erste Hilfe |
| das Schwarze Brett |
das schwarze Brett |
| der Weiße Tod |
der weiße Tod |
|
ale nazwy własne:
das Rote Kreuz
der Heilige Abend
der Westfälische Frieden
die Letzte Ölung |
|
porównaj:
Eiserner Vorhang (nazwa własna)
eiserner Vorhang (określenie) |
Przymiotniki utworzone od nazwisk
| stara pisownia |
nowa pisownia |
| das Ohmsche Gesetz |
das ohmsche Gesetz |
Zaimki używane w listach
| stara pisownia |
nowa pisownia |
| Du, Dein, Dir itd. |
du, dein, dir itd. |
| Ihr, Euer, Euch itd. |
ihr, euer, euch itd. |
Pisownia łączna i rozłączna
Pisownia rozłączna stała się normą wg logicznych kryteriów.
| stara pisownia |
nowa pisownia |
| radfahren |
Rad fahren |
| sitzenbleiben |
sitzen bleiben |
| übrigbleiben |
übrig bleiben |
| soviel, wieviel |
so viel, wie viel |
| staubsaugen |
Staub saugen |
| ale: |
|
| irgend etwas |
irgendetwas |
| irgend jemand |
irgendjemand (tak jak: irgendwer, irgendwann) |
Pisownia z użyciem myślnika
Pisownia z użyciem myślnika umożliwia piszącemu bardziej przejrzysty podział zdań.
Reforma wprowadza tutaj jeszcze więcej możliwości. Oto kilka przykładów (stara pisownia w nawiasach):
8-fach (8fach)
17-jährig (17jährig)
der 40-jährige (der 40jährige) itd.
Myślnik może być być świadomie używany jako środek stylistyczny, np:
Balett-Truppe obok Balletttruppe
Zoo-Orchester obok Zooorchester
Interpunkcja
Tu panować ma zdecydowanie większa dowolność niż dotychczas. Interpunkcja ma pomagać uczynić wypowiedź bardziej dokładną,
by uniknąć dwuznaczności lub nieporozumienia.
Przykładem może być zdanie:
Ich rate ihm, zu helfen.
Ich rate, ihm zu helfen.
Według nowej pisowni nie trzeba również stawiać przecinków w zdaniach typu:
Vor Freude wild gestikulierend rannte sie auf uns zu.
W przeciwieństwie do dotychczasowej zasady zdania główne połączone przez und lub
oder nie muszą być rozdzielone przecinkiem:
Sie ging in den Laden und er blieb im Park.
Dzielenie wyrazów na końcu wiersza
Również tutaj reforma kieruje się zasadą ułatwienia i polepszenia przejrzystości bądź zrozumienia.
Likwiduje na przykład dawną zasadę niepodzielności st - możemy dzielić je jak sp:
meis-tens
Mus-ter itd.
ck nie rozdziela się już jako: k-k, lecz traktuje się je jak ch
(la-chen) i sch (na-schen).
Wyrazy z ck dzielimy w następujący sposób:
Zu-cker
Zi-cke
Ba-cke
Dotychczasowa reguła, która w wyrazach romańskiego pochodzenia nie pozwalała
dzielić wyrazów połączonych literami r, l, gn, kn, nie obowiązuje.
Dominuje tutaj podział na sylaby zgodnie z wymową:
Mag-net (dawn.: Ma-gnet)
möb-liert (dawn.: mö-bliert)
Słowa greckiego lub łacińskiego pochodzenia są dzielone zgodnie z wymową. Nadal jednak
obowiązuje także stary, uzasadniony etymologicznie podział (w nawiasie):
Pä-da-go-gik (Päd-ago-gik)
pa-ral-lel (par-al-lel)
He-li-kop-ter (He-li-ko-pter)
Chi-rurg (chir-urg)
To samo obowiązuje dla słów pierwotnie złożonych, których dzisiaj nie uznaje się za złożenia:
wa-rum (war-um)
hi-nauf (hin-auf)
beo-bach-ten (be-ob-ach-ten) itd.
Pojedyncze samogłoski na początku wyrazu mogą być oddzielone:
U-fer (Ufer)
a-ber (aber)
O-fen (Ofen) itd.
Jednak ze względów estetycznych zasadę tę lepiej stosować sporadycznie.
Należy unikać podziałów utrudniających czytanie lub zrozumienie np.:
Seeu-fer
Altbauer-haltung
Opracowanie na podstawie materiałów Wiedeńskiej Konferencji Ortograficznej.
| |